Kwa miezi mitatu ya kwanza mwaka huu, deni la Taifa
limeongezeka kwa zaidi ya Sh12 trilioni na jumla kuongezeka mpaka takriban Sh60
trilioni, Benki Kuu ya Tanzania (BoT) imeonyesha
Ripoti ya tathmini ya kila mwezi ya BoT inaonyesha kwa mwaka
ulioishia Machi, Serikali ilikopa zaidi ya Dola 2.489 bilioni za Marekani
kutoka vyanzo vya nje huku iki-chukua zaidi ya Sh2.084 trilioni kutoka nda-ni.
Kutokana na ongezeko hilo, deni la nje limefika zaidi ya Dola 20.156 bilioni
(zaidi ya Sh45.35 trilioni) wakati la ndani likizidi Sh14.158 trilioni
Kwa miezi mitatu ya kwanza mwaka huu, deni hilo limeongezeka
kwa zaidi ya Sh12 trilioni likilinganishwa na Sh47.756 trilioni lililokuwapo
mwishoni mwa Desemba mwa-ka jana alilolibainisha waziri wa Fedha na Mipango, Dk
Philip Mpango alipokuwa akiwa-silisha mapendekezo ya Serikali ya Mpango wa
Maendeleo wa Taifa na ukomo wa bajeti ya Serikali kwa mwaka 2018/19
Wakati huo, Dk Mpango alisema deni la nje lilikuwa Sh34.148
trilioni (sawa na asil-imia 71.5) na la ndani lilikuwa Sh13.607 trilioni (sawa
na asilimia 28.5
Hata hivyo, alisema uwiano wa deni hilo na Pato la Taifa kwa
mwaka wa fedha 2017/18 ni asilimia 34.4 ikilinganishwa na ukomo ambao ni
asilimia 56.“Uwiano wa deni la nje na mauzo ya nje ni asilimia 81.1
ikilinganishwa na ukomo wa asilimia 150. Hii inamaanisha kuwa uwezo wetu wa
kulipa deni bado ni imara,” alisema Dk Mpango.
Katika kuonyesha umakini uliopo, waziri huyo alisema
Serikali inaendelea kuchukua tahadhari kwa kukopa kwenye vyanzo vyenye masharti
nafuu ili kuhakikisha kuwa mikopo hiyo inaelekezwa kwenye miradi ya maen-deleo.
Deni la nje
Katika deni lote la nje, ripoti ya Machi ya BoT inaonyesha
Serikali ilikopa zaidi kutoka taasisi za kimataifa kama vile Benki ya Dunia na
Shirika la Fedha Duniani (IMF). Chanzo hicho kinachangia zaidi ya asilimia 47
ya deni lote la nje
Theluthi moja ya deni hilo (asilimia 31.5) ilitoka benki za
biashara za nje, makubaliano na nchi zingine (bilateral agreements)
zikiikopesha asilimia 9.3.
Vyanzo hivyo vimechangia asilimia 87.8 ya deni lote na kiasi
kilichobaki kikitokana na mikopo ya usafirishaji wa huduma na bidhaa nje ya
nchi
Katika deni hilo, Serikali kuu ilikopa zaidi ikiwa na
asilimia 77.3 ambalo ni ongezeko la Dola 7.2 milioni kutoka lililokuwapo
mwishoni mwa Februari, na Dola 1.81 bilioni la Machi mwaka jana.
Machi pekee, Tanzania ilikopa Dola 132.9 milioni, asilimia
69.1 zikiwa ni za Serikali kuu na kwa mwaka ulioishia mwezi huo ilikopa Dola
1.672 bilioni zikiwamo Dola 1.331 bilioni za Serikali na kiasi kinachobaki
kikiwa cha sekta binafsi
Wakati ikikopa kiasi hicho, taarifa zinaonyesha ni Dola
184.6 milioni pekee zililipwa Machi 2018 zinazojumuisha Dola 143.1 milioni
ambalo ni deni la msingi na riba yake
Kwa mwaka ulioishia Machi, Serikali ilitoa Dola 1.053
bilioni zilizojumuisha Dola 705.8 milioni za deni la msingi na riba yake.
Kuhusu kuongezeka kwa deni hilo, BoT inasema limechangiwa na
mikopo mipya, kushuka kwa thamani ya shilingi dhidi ya Dola ya Marekani na
malimbikizo ya riba
Hata hivyo, kwenye hotuba yake, Dk Mpango alisema miradi
mitano ya maendeleo inayoendelea kutekelezwa imechangia ongezeko la zaidi ya
Dola 26.115 bilioni za Marekani (zaidi ya Sh57.453 trilioni) kwenye deni la
Taifa
“Ongezeko hilo linachangiwa na mikopo mipya iliyochukuliwa
ili kugharimia ujenzi wa reli ya kisasa (SGR), strategic cities, Mradi wa
Usafirishaji Dar es Salaam (Dart) na kupanua upatikanaji wa maji safi Dar es
Salaam,” alisema
Mikopo ya ndani
Kwa upande wa deni la
ndani, benki za biashara na mifuko ya hifadhi ya jamii imekuwa ndio tegemeo.
Benki zimetoa asilimia 39.2 likiongezeka kutoka asilimia 37.9 za mwaka jana.
Mifuko ya hifadhi ya
jamii ilitoa zaidi ya robo ya deni hilo (asilimia 26.9) na BoT ikitoa asilimia
19.9. Kutoka vyanzo hivi vitatu, Serikali imekopa asilimia 86 ya deni lote
Kwenye ripoti ya Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za
Serikali (CAG) mwaka 2016/17, inaelezwa kuwa mpaka Juni 2017, deni la Taifa
lilikuwa zaidi ya Sh46.081 trilioni ambalo halijumuishi Sh4.588 trilioni ambazo
ni deni la mifuko ya pensheni
Kwa kutumia hatifungani na amana zake, Serikali ilikopa
Sh815.9 bilioni mwezi Machi ili kufanikisha utekelezaji wa bajeti yake huku
ikikopa zaidi ya Sh7.536 trilioni ndani ya mwaka huo
Katika mwezi huo, deni lililokuwa tayari kulipwa (lililoiva)
lilikuwa Sh692.5 bilioni likilinganishwa na Sh579.4 bilioni la Februari
Kati ya Sh692.5 bilioni zilizopashwa kulipwa Machi, deni la
msingi ni Sh560 bilioni ambalo hata hivyo, taarifa inasema halikulipwa kwani
Serikali ilikuwa na uwezo wa kulipa riba pekee, Sh132.5 bilioni. Kwa mwaka
mzima, deni la Sh5.985 trilioni lilipaswa kulipwa lakini ni Sh1.218 trilioni
zilitolewa huku kiasi kilichobaki, Sh4.765 trilioni kikiongezewa muda wa
kulipwa (rollover
Taarifa ya CAG
Alipowasilisha ripoti ya mwaka 2016/17, Mdhibiti na Mkaguzi
Mkuu wa Hesabu za Serikali (CAG), Profesa Mussa Assad alisema mpaka Juni 30
mwaka jana, deni la Taifa lilikuwa Sh46 trilioni
Katika deni hilo, alisema Sh13.3 trilioni ni la ndani na
Sh32.7 trilioni la nje. Kwa mwaka mmoja deni lilikuwa limeongezeka kwa Sh5
trilioni kutoka Sh41 trilioni lililokuwapo Juni 2016
Kwenye ripoti yake, Profesa Assad alisema deni la Taifa
limeendelea kukua kila mwaka. Ingawa ukopaji wa kibiashara ni muhimu kiuchumi,
ukuaji mkubwa wa deni hilo hasa kutoka nje unapaswa kutazamwa kwa umakini na
tahadhari ili kupunguza ukuaji na madhara yake
Alisema mapitio ya mpango wa ukopaji wa ndani kwa mwaka
husika ilikuwa kukopa Sh6.48 trilioni kwa kuuza hati fungani lakini Serikali
ilikopa Sh6.94 kinyume na mpango huo
“Nashauri Serikali ifuate mpango wa ukopaji wa ndani
inapokopa ndani ya nchi,” alishauri CAG
Mtafiti mwandamizi wa Taasisi ya Utafiti wa Repoa, Dk
Blandina Kilama alisema suala la msingi kwenye Deni la Taifa ni uhimilivu wake
“Mikopo ya muda mrefu ikielekezwa kwenye miradi ya maendeleo
si vibaya kwa kuwa Serikali inakuwa na nafasi ya kuilipa huku ikiendelea kutoa
huduma za jamii kama kawaida. Mikopo ya muda mfupi ndio mibaya kwa kuwa
huhitaji fedha nyingi zinazoweza kuathiri uwezo wa Serikali,” alisema mtafiti
huyo
Mhadhiri mwandamizi wa Chuo Kikuu cha Dar es Salaam, Dk
Benson Bana alisema takwimu zinaonyesha, uwiano wa deni hilo na Pato la Taifa
ni asilimia 36 wakati ukomo wake ni asilimia 56, jambo linalomaanisha kuwa bado
ni himilivu
Lakini akatoa ushauri. “Uwepo utaratibu mzuri wa kukopa.
Wananchi wajue tunakopa ili kufanya nini. Tuendelee kukopa na kuimarisha uchumi
wetu,” alisema msomi huyo aliyebobea katika masuala ya sayansi ya siasa
Kwa mtazamo wake, alisema kukopa na kuwekeza kwenye miradi
mkubwa kama wa kufua umeme wa Stiegler’s Gorge) na reli ya kisasa (SGR) ni
jambo jema kwani itakapokamilika itaongeza kasi ya ukuaji wa uchumi, tofauti na
kukopa kwa ajili ya kulipa mishahara ya watumishi.
Naye mbunge wa Kigoma
Mjini (ACT Wazalendo), Zitto Kabwe alisema mwenendo wa Deni la Taifa si mzuri
kwa uchumi.
“Siku za usoni uwezo
wetu wa kugharimia deni utaathiri utoaji wa huduma kwa wananchi. Ni vema sasa
Bunge liwe na wajibu wa kuidhinisha madeni,” alisema Zitto, ambaye amekuwa
akizungumzia kila mara kuhusu mwenendo wa ukopaji wa Serikali
Post a Comment